Batang Haggard

           Ang agang nabanat ang mga bones ko sa trabaho, alam n'yo ba 'yon? 
          Juice ko, kung alam n'yo lang ang pinagdaanan ko nu'ng araw.  Baklang, este, batang paslit pa lang ako, exposed na 'ko sa kalye.  Explorer ako, eh.  Pero wala akong bangs noon tulad ni Dora. 
         Ang realization ko na bading ako--pero itinago ko--7 years old ako.  Ang aga kong na-haggard, teh.
        Grade 1 pa lang sa Mababang Paaralan ng Pio del Pilar sa Pureza (sino sa inyo ang ka-batch '83 ko?), isa na akong gala.  Naglalakad lang nang wala namang direksiyon na ang tanging alam ko lang, may direksiyon ang pangangarap ko nang gising.
       Mula Ramon Magsaysay Boulevard hanggang sa Altura, Sta. Mesa, nilalakad ko 'yan.  Mga dalawang kilometro yata ang layo niyan sa bahay namin sa Loreto, Sampaloc, tantiya ko. Juice ko, ang bahay namin doon, sinlaki lang ng CR ng isang milyonaryo na may second floor.  54 square meters lang ang floor area, pero sampu kaming nakatira.
        Pag matagal akong wala pa sa bahay, hindi naman ako hinahanap ng nanay ko, si Aling Mameng.  Basta walang nagsusumbong na kapitbahay sa kanya na may inaway ang anak niya, panatag  ang loob ng madir.
       Sabi ko nga, gala ako nang gala, wala naman akong nahihita.  Kaya naisip ko, ba't kaya hindi ako magtinda ng bibingka?  Ang bibingka noon, hindi 'yung niluto sa uling at uling din ang nasa ibabaw, ha?
      Hindi rin 'to keps.  Ibang bibingka 'to.  'Yung malagkit na bigas, na ito muna ang ipa-flat sa tray, tapos, bababawan ng matamis na latik ba 'yon?
       P54.00 ang puhunan. Tapos, pag naubos, merong 6 pesos na tubo.  Keri na.  Sisigaw lang ang bakla ng, "Aaaaay, biiiiibiiiingkaaaa!!!" nang powerful, maglalabasan na ang mga utaw para bumili.
       Pero ngayon nga, wala nang halaga ang diyes sentimos.  Nakakalungkot, kasi, sinisipa na lang sa kalye 'yan hanggang piso, dahil parang wala na ngang halaga.  Ay, nako, ako nga, pinupulot ko talaga 'yan, 'no!  Sabi nga, hindi mabubuo ang piso kung walang diyes o singko.
        Naranasan ko na nga rin na manguha ng kanimbaboy, eh.  Makakuha ako ng dalawang galon (ng basyo ng pintura) ng kanimbaboy sa mga kapitbahay, irarasyon ko kay Aling Ligaya, meron na 'kong piso, eh.
        Naggagala rin ako noon para maghanap ng kanal na ang puwesto ay sa harap ng tindahan.  Hinahalukay ko 'yung kanal, dahil dito, siguradong hindi ako mabobokya.  Pag nakakuha ako ng mga coins sa pangangapa sa kanal, maghahanap naman ako ng lupa.
       Kukuskusin ko ng sakong ko sa lupa ang nangitim nang coins na galing kanal para bumalik sa dating kulay na silver o bronze ('yung singkong bulaklak).  Nakakadalawang piso rin ako ng kapa sa kanal.  Kaso, kung minsan, me regalong sugat sa daliri mula sa basag na boteng nakapa.
       Kaya 'yung nanay ko, pag me dala akong pasalubong na pandesal sa kanya sa hapon, nag-iisip na 'yan na baka nanghingi ako o nagnakaw ako, kaya nakabili ako ng tinapay.  Ang sinasabi ko lang sa kanya na tumubo ako, 'yung sa pagtitinda ko ng bibingka, hindi 'yung pangangapa sa kanal.
       Nu'ng nakaipon nga ako ng pera, ang ginawa ko, nagtinda ako ng mga manggang hilaw, singkamas at pinya sa harap ng inuupahan naming bahay (na P550/month).   Pero may istorya 'yon.
     Sa sobrang pagtitipid ko, mula Ramon Magsaysay hanggang Divisoria, nilalakad ko 'yan kasama ang "kasosyo" ko sa pagtitinda, si Nenek (si Veronica). Hindi naman ako naiinip, dahil gusto ko ngang gumala, di ba?
       Umpisa ng lakad sa Legarda, papuntang Bustillos, tapos, Gastambide, tapos, sa Recto. Pag nakita ko na 'yung karatula ng Odeon Theater sa Avenida Rizal, senyales 'yon na konting lakad na lang at malapit na ang Divisoria.
      Juice ko, kaya kung minsan, ayoko nang  may kasama sa pamimili, eh.  Bising-busy ako sa pagka-canvass, tapos, 'yung kasama mo, hapong-hapo na sa kalalakad at magdadayalog ng, "'Gie, sakay na tayo ng dyip pag-uwi, ha? Pagod na 'ko, eh!"
       Kaya nasisira 'yung unang plano na maglalakad pa rin pabalik, dahil pati budget, nasisira, dahil wala sa plano ang sumakay pauwi.
       Nakakatawa nga, eh.  Pagsakay namin ng dyip ni Nenek, otomatik na ang drama namin: nagkakandungan na kami kahit kami pa lang ang unang pasahero ng dyip ng byaheng Divisoria-Cubao.
         Nu'ng 11 years old ako, namasukan naman akong yaya sa  dalawang apo ni Aling Goring.  Pumapasok kasi sa office 'yung madir, pero walang yayabels, kaya nagprisinta ako.  Piso kada araw, libre ang kain. Pumayag ang nanay ko, kasi, ang katwiran niya, at least, alam niya kung nasaan ang anak niya.
         Nakaipon din ako noon. Bakasyon kasi 'yon, eh.  Pero nu'ng pasukan na, wa na, 'no!  OA na. Masyadong pampelikula na kung galing school, tapos, mag-aalaga uli ng dalawang bata?  Hello!
         Ang ginawa ko na lang, nagtinda ako ng banana cue sa Conpinco Marketing along Ramon Magsaysay Boulevard lang.  Appliance Center ito na ngayon ay Save More na, 'yung katapat ng Mercury Drug. Dito sa Conpinco nagtrabaho bilang accounting clerk ang panganay sa walong magkakapatid, si Kuya Edgar.
         75 cents kada stick (dalawang saging 'yon) ang puhunan ko.  Ibebenta ko ng piso, me beinte singko sentimos akong tubo.  Konti lang ang empleyado sa Conpinco, eh, kaya 20 sticks lang ang hinahango ko ke Aling Perla. Hindi na masama. Meron akong tubong 5 pesos.
         Hanggang high school 'yon.  Pag-uwi ng bahay sa tanghali galing Mataas Na Paaralan Ng V. Mapa sa Mendiola, idlip sandali, dahil 2pm ko hahanguin 'yung banana cue kay Aling Perla.  Weekdays, 'yun na ang routine ko, kaya hindi na rin ako nanghihingi ng baon sa nanay ko.
        Nagtinda rin ako ng diyaryo sa kahabaan ng E. dela Fuente Avenue sa umaga, tapos, sa hapon,  magtitinda ako ng yosi sa traffic. Naranasan ko nang masagasaan ng taxi, mahulog sa 8-wheeler truck, dahil mali ang talon ko.  
         Pero eventually, kahit gaano kabilis 'yung mga sinasampahan kong dyip, nakakatalon ako nang bongga.  Basta 'wag sabay ang bagsak ng paa mo para pangkalso mo 'yung huling paang babagsak para bumalanse ka.
         Ilan lang 'yan sa mga naging trabaho ko nu'ng bata ako.  Ayaw ng nanay ko na magtrabaho ako, pero matigas ang ulo ko, eh.  Pag meron akong naisip na alam kong makakatulong at alam kong kaya kong gawin, kailangan, gawin ko, dahil sayang ang panahon.
         Juice ko, hindi naman kami mayaman.  Ang tatay ko (si Mang Poldo), taxi driver na P100/day lang ang kita.  Ang nanay ko, tatlong putahe lang ang  kayang itinda sa maliit niyang karinderya sa may bintana lang namin.  Ang panganay na si Kuya Edgar, accountant.  Ang pangalawang si Ate Edna, factory worker sa Mattel Philippines. 
        Si Ate Emily, deaf siya, pero masipag sa bahay; si Junior naman, nangungubra lang sa Jai-Alai na pag napuputukan, eh apektado kaming lahat, dahil aabonohan niya ang tumamang taya sa kanya; si Oca naman, blackship ng taon--mas umiinom ng alak kesa tubig (sana naman, walang tama sa atay ang potah ngayon).
        Tapos, pang-anim ako at 'yung sumunod na dalawa, mga toddler pa lang. Kaya ako ang pang-anim at ako ang "in demand" bilang utusan ng pamilya.
         Hay, nako, napapahaba na.  Pero isusunod ko agad ang part 2. Marami pa akong "karanasang" gustong i-share sa inyo. Marami pa akong trabahong pinasukan. Marami akong trabahong alam.
         Hindi ako natatakot bumalik sa hirap, kasi, galing ako doon.  Pero naging inspirasyon ko 'yon, naging motivation ko 'yon para mag-ipon ako, dahil ayoko nang bumalik ang pamilya ko sa hirap. 
          Kaya kung sasagutin ko 'yung tanong sa tv commercial ng isang brand ng kape?  "Ikaw, para kanino ka bumabangon?"
         Ang sagot ko: "Para sa pamilya ko."